Mobbing należy rozumieć jako chorobę związaną ze środowiskiem pracy. Jest to forma terroru psychicznego w miejscu pracy, która przejawia się częstymi zachowaniami agresywnymi i obraźliwymi ze strony kolegów bądź pracodawców. Stałym elementem tego zjawiska jest fakt, że ofiara zawsze znajduje się w gorszej (niższej) pozycji w porównaniu ze swoimi prześladowcami (choć nie koniecznie musi zajmować niższe stanowisko). Nękanie psychiczne ze strony dręczycieli może przejawiać się :
– agresją werbalną ( poniżaniem, popędzaniem)
– agresją fizyczną ( szturchaniem, popychaniem, molestowaniem)
– wrzaskami
– zgryźliwymi komentarzami dotyczącymi sfery zawodowej bądź prywatnej ofiary.
Większość tych zachowań, gestów jest dawkowana jak trucizna w odosobnieniu, gdy inni pracownicy nie mają dostępu do tych sytuacji, nie mogą ich zobaczyć. Mobber często zmienia taktyki: raz poniża innym razem „wkupuje się w łaski” odpowiednią premią, pochwałą. Wszystko po to by wprowadzić ofiarę w poczucie winy i przekonanie, że to ofiara jest wrogiem samego siebie a nie prześladowca. Częstym zjawiskiem jest dopytywanie na osobności ofiary „co się z nią dzieje?”, sugerowanie problemów rodzinnych lub psychicznych. W rezultacie takie zachowania izolują pracownika od reszty grupy.
Mogłoby się wydawać, że ofiarą znęcania się psychicznego jest zawsze osoba słaba i niezaradna. Nie jest to jednak prawdą. Okazuje się, że czynnikiem, który wpływa na rozwój zjawiska, jest często kultura organizacyjna instytucji, nie zaś określony typ osobowości prześladowanego. Stwierdzenie że ,,ryba psuje się od głowy” idealnie oddaje wzorzec przyzwolenia na ten proceder. Badania wskazują, że mobbing istnieje przede wszystkim w instytucjach których struktura organizacyjna powoduje, że, pewne osoby lub grupy osób skupiają w swoich rękach nadmierną władzę. Nie musi mieć charakteru formalnego. Nieformalna, wynikająca z sympatii czy z przyzwolenia szefa staje się bardziej niebezpieczna, ponieważ nie ograniczają jej żadne przepisy. Taką osobę łatwo rozpoznać w firmie. Owe szare eminencje pełnią często rolę „złego policjanta” a to pozwala szefowi manipulować otoczeniem w dowolny sposób.
Sytuacja mobbingu, nie jest jednak czarno biała. Nie możemy podzielić jej uczestników w żaden prosty sposób, na „ofiary” i „oprawców”. Ważną rolę odgrywają bowiem osoby trzecie, tak zwani widzowie. Osoby te określa się mianem co-mobberów. Osoby te popierają i umacniają agresorów. Wyróżnia się również figurę side-mobberów, czyli osób które wymyślają i podpowiadają nowe formy działań skierowanych w ofiarę. Nie należy umniejszać ich wpływu na rozprzestrzenianie się tego zjawiska w danym środowisku. Ich odpowiedzialność za krzywdę ofiary jest równoważna z prześladowcą. Oni bowiem, w niemy sposób wzmacniają ten rodzaj kultury licząc, że ich nigdy nie dosięgnie. Niestety statystyki pokazują, że w środowisku pracy niemi świadkowie czyli co – mobberzy i side – mobberzy, wchodzą z czasem w rolę ofiary. To klasyczny trójkąt przemocy.
Podatność środowiska na akceptację mobbingu
Problem nadużywania przemocy w różnych formach dotyka nie tylko pracowników. Zjawisko to pojawia się we wszystkich miejscach gdzie istnieje przewaga siły jednej, uprzywilejowanej grupy nad drugą, bardziej bezbronną, np. w placówkach typu DPS-y, w zakładach opiekuńczych. Są to miejsca, w których interpretacja rzeczywistości zależy od interesu pracodawcy i co- mobberów, pracowników którzy otrzymują korzyści z faktu zatajania takich procederów. Natomiast osoby zależne od tych, posiadających większą władzę (mieszkańcy, pacjenci) są traktowane w sposób pozbawiony empatii, zaprzeczający humanitaryzmowi nie wspominając o podstawach etyki zawodowej. Niejednokrotnie patologie te wynikają z niskiej kultury osobistej i braku właściwego szkieletu etyczno – moralnego pracowników.
Czynniki sprzyjające powstawaniu mobbingu
– czynniki polityczno-gospodarcze kraju: wysokie bezrobocie lub warunki pracy niestabilnej, czasowej, grożące jej utracie, przepisy prawne zmuszające pracownika do złożenia wypowiedzenia
-czynniki kulturowe: normy społeczne i kulturowe, które wpływają na kulturę organizacyjną firmy, pracodawców pracowników.
– czynniki w wewnątrzorganizacyjne: zła organizacja pracy, atmosfera braku zaufania, sztywna struktura organizacyjna, unikanie konfliktów lub błędy w ich rozwiązywaniu, deformacje komunikacyjne, postawy rywalizacyjne, tak pracowników względem siebie, jak i przełożonego wobec podwładnych
– cechy mobbera
– cechy samej osoby mobbingowanej
Mobbing nie jest zjawiskiem dotykającym jedynie zatrudnionych osób dorosłych. Dotyka również dzieci i młodzieży. Szykanowanie, izolowanie,wyśmiewanie, wyszydzanie,obmawianie, plotki, ubliżanie, szantaż, przemoc fizyczna – popychanie, bójki, zaczepki, wrogie gesty, to tylko nieliczny repertuar młodych mobberów. Poczytaj o tym tutaj.
Konsekwencje mobbingu
Następstwa mobbingu są poważne. Od migren, zaburzeń w sferze żołądkowo – jelitowej do stanów zapalnych organizmu, chorób psychicznych włącznie.
Przebywanie w środowisku tolerującym zachowania mobbingowe
„Naruszenie godności dokonuje się zarówno wtedy, gdy ktoś publicznie wrzeszczy „głupia babo nic porządnie nie zrobisz!” jak i wtedy, gdy publicznie milczy obserwując taką sytuację lub gdy otwarcie wyszydza bądź tylko ignoruje. Te same działania w zależności od kontekstu, adresata czy podmiotu zmieniają się z nieszkodliwych w niszczące, choć ich obserwowalna warstwa może pozostawać ta sama.
Narzucany przez mobbera obraz osoby atakowanej jako pracownika, „z którym coś jest nie tak” w konsekwencji społecznych negocjacji kontrolowanych przez mobbera zostaje wbudowany w publiczny wizerunek ofiary.”
Zachęcam do przeczytania całej pracy doktorskiej:
Jeśli ten problem dotyczy Twojego dziecka zgłoś problem pedagogowi szkolnemu, psychologowi, wychowawcy. Napisz oficjalne pismo do dyrektora placówki. Zgłoś się po wsparci do psychologa, psychoterapeuty czy punktu konsultacyjnego w Twoim mieście. Nie bagatelizuj tematu. Zadbaj o przywrócenie równowagi emocjonalnej i poczucia bezpieczeństwa dziecku.
Jeśli jesteś świadkiem mobbingu, zostałeś wciągnięty w bycie co-mobberem zareaguj! Zgłoś się do antymobbingowego punktu konsultacyjnego.
Centrum Psychoterapii i Wsparcia Psychologicznego FLOW 